Atıf için:
Fatih Artvinli & Cem Hakan Başaran, “Seririyat’tan Önce, Seririyat’tan Sonra: Türkiye’de Nöropsikiyatri Dergileri”, İstanbul Seririyatı Arşivi.
https://istanbulseririyati.com/index.php/2024/12/21/seririyattan-once-seririyattan-sonra-turkiyede-noropsikiyatri-dergileri/
Osmanlı-Türkiye tıp tarihi açısından en önemli dergilerden biri olan İstanbul Seririyatı’nda psikiyatri, nöroloji, dermatoloji, halk sağlığı, radyoloji, mikrobiyoloji gibi tıbbın pek çok alanını ilgilendiren konularda kaleme alınmış özgün yazılara yer verilmiştir. Dergide, klinik açıdan en çok nöropsikiyatri alanının öne çıktığı hemen farkedilir. Yazar kadrosunun önemli bir kısmını “akliye ve asabiye mütehassısları” yani nöropsikiyatri uzmanları oluşturmaktadır. Bağımsız birer klinik uzmanlık dalı haline gelmeden önce, nöroloji (asabiye) ve psikiyatri (akliye) ihtisası ortaktı ve yirminci yüzyılın ikinci yarısına kadar “akliye ve asabiye mütehassısı”, “nöropsikiyatrist”, “akıl/ruh ve sinir hastalıkları doktoru” gibi ünvanlar kullanılıyordu. Dönemin az sayıdaki akliye ve asabiye (nöropsikiyatri) uzmanı biraraya gelerek 16 Ekim 1914’de Tababet-i Akliye ve Asabiye Cemiyeti’ni kurmuş, fakat savaş yıllarında dernek etkinlik düzenleyememişti.
Emrâz-ı Akliye ve Asabiye Müsamereleri
Nöropsikiyatri alanında tartışmaların başlaması ve ilk yayınların ortaya çıkabilmesi ancak 1908 yılında İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra gerçekleşebildi. Bu dönemin iki önemli dergisi olan Tababet-i Hazıra [1] ve Osmanlı Seririyat Mecmuası [2], sadece tıp dünyasından haberlere değil aynı zamanda tıbbi toplantılara, bildirilere de yer veriyordu. Tamamen nöropsikiyatri alanına mahsus ilk dergi ise Şişli Müsamereleri’dir. [3,4].
Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte, Osmanlı Devleti’nin el koyduğu kurumlardan biri de Şişli’deki Fransız La Paix Hastanesi’dir [5]. La Paix Hastanesi’ne Başhekim olarak atanan Mazhar Osman, 1916-1918 yılları arasında hastanede aylık bilimsel toplantılar düzenlemiş ve toplantıda sunulan vakalar Şişli Müessesesinde Emrâz-ı Akliye ve Asabiye Müsamereleri başlıklı dergide yayınlanmıştır. Toplam 11 sayısı yayımlanan dergide, 16 yazarın 58 yazısı yer almaktadır. Derginin tüm koleksiyonu ise toplam 325 sayfadır. Dergide yer alan yazılar, müsamerelerde yapılan konuşmalara ve sunulan tebliğlere dayanmaktadır ve yazarların bir kısmı Mazhar Osman’ın Lape’deki çalışma arkadaşları ve asistanlarından, önemli bir kısmı ise başka kurumlarda çalışan akliye ve asabiye mütehassısları ve hekimlerden oluşmaktadır. [3,4].
Savaşın sona ermesi ve ateşkesin ardından La Paix Hastanesi, asıl sahibi olan Filles de la Charité teşkilatına teslim edildi. Şişli Müessesesinde Emrâz-ı Akliye ve Asabiye Müsamereleri’nin yayın hayatı 1918 yılı Ekim ayında sona erdi fakat Mazhar Osman çok kısa süre sonra, 1 Mayıs 1919’da İstanbul Seririyatı’nı yayımlamaya başladı. Şişli Müsamerelerinde yapılan fakat dergide yayınlanamayan tebliğ ve sunumların bir kısmı ilk sayıdan itibaren İstanbul Seririyatı’nda yayınlanmıştır.[6]
Acta Neuro-Psychiatrica
Mazhar Osman’ın ölümüyle birlikte İstanbul Seririyatı dergisi de kapanmıştır. 1952 yılında Türk Nöropsikiyatri Derneği’nin yayın organı olarak, Acta Nöro-Psychiatrica isimli nöroloji ve psikiyatri alanında yapılan araştırmalara, çalışmalara, vaka sunumlarına yer veren yeni bir dergi yayın hayatına başlamıştır. [7] İhsan Şükrü Aksel ve Kazım Dağyolu tarafından hazırlanan dergi aralıklarla 1962 yılına kadar yayın hayatına devam etmiştir. Aksel ve Dağyolu’nun yanısıra Acta Neuro-Psychiatrica’da yazıları yayımlanan isimlerden bazıları şunlardır: Kriton Dinçmen, Aydın Uluyazman, Ertuğrul Saltuk, Faruk Bayülkem, Özcan Köknel, Yani Aanastasiadis, Burhan Noyan.
Nöropsikiyatri Arşivi
Acta Neuro-Psychiatrica’nın yayın hayatına son vermesinin ardından kısa süre sonra Türk Nöropsikiyatri Derneği’nin yeni dergisi Nöropsikiyatri Arşivi 1964 yılında yayın hayatına başlamıştır. Nöropsikiyatri Arşivi psikiyatri, nöroloji ve ilişkili davranış bilimleri alanlarında klinik ve temel bilim yazılarının yayımlandığı bilimsel dergi olarak bugün de yayın hayatına devam etmektedir.
[1] Feridun Frik, “Tababet-i Hazıra Dergisi 1909-1911”, Dirim, XLIX Sayı: 11, Kasım (1974).
[2] Cem Hakan Başaran, “Osmanlı Seririyat Mecmuası / Revue Médicale Ottomane (1910-1914)”, Kebikeç, 47 (2019): 269-320.
[3] Şahap Erkoç, “İlk Türkçe Nöropsikiyatri Dergisi; Şişli Müessesesinde Emrâz-ı Akliye ve Asabiye Müsâmereleri” Tıp Tarihi Araştırmaları,10 (2001): 119-137.
[4] Fatih Artvinli,“Türkiye’de Nöropsikiyatrinin Sahnelenmesi ve Kurumsallaşması: Şişli Müessesesi’nde Emraz-ı Akliye ve Asabiye Müsamereleri (1916-1918)”, Tarihin Dönüşümü, Dönüşümün Tarihi, Derleyen: Gözde Orhan, İstanbul: Altınbaş Üniversitesi Yayınları, 2022, s. 102-149.
[5] Rinaldo Marmara, Osmanlı Hoşgörüsünün Tanığı Lape Hastanesi (1858-2008), İstanbul: Büyükşehir Belediyesi Yayını, 2009.
[6] Şişli Müsamerelerinde sunulmuş olup İstanbul Seririyatı dergisinin ilk sayısında yer alan yazılar: Mazhar Osman, “Teşennücî felçlerde hubul-i halfiyenin kat’ı ameliyesi” (Şişli Müsameresi’nde, Osmanlı Tababet-i Akliye ve Asabiye Cemiyeti’nde ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane’de takdim olunan bir vaka), İstanbul Seririyatı, 1 Mayıs 1335 (1 Mayıs 1919), 1. Sene No.1, s. 4-8; Şükrü Hazım, “Cüzzam” (Şişli Müsameresi’nde ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye’de gösterilmiştir.), İstanbul Seririyatı, 1 Mayıs 1335 (1 Mayıs 1919), 1. Sene No.1, s.12-14. Derginin birinci sayısında konuyla ilgili şu bilgi paylaşılmıştır: “Şişli Emraz-ı Asabiye Müessesesi’nde iki sene muntazaman müsamere-i tıbbiyeler tertib edilmiştir, etibbamız tarafından fevkalade rağbete mazhar olmuş olan bu müsamerelerin müessesenin sahib-i kadimlerine devri üzerine devamına imkân kalmamışsa da memleketimiz mütehassısları Osmanlı Tababet-i Asabiye ve Akliye Cemiyeti namı altında içtimalarına yine bu güne kadar muntazaman devam etmiştir”. (s. 6).
[7] Fatih Artvinli, Şahap Erkoç, Fulya Kardeş, “Two Branches of the Same Tree: A Brief History of Turkish Neuropsychiatric Society (1914-2016)”, Archives of Neuropsychiatry; 2017; 54 (4): 364-371.
