Atıf için:
Cem Hakan Başaran & Fatih Artvinli, “Seririyatın Karikatüristi Dr. Ulvi Kâzım Bey”, İstanbul Seririyatı Arşivi.
İstanbul Seririyatı’nda – bir kısmı daha önceleri muhtelif mizah dergilerinde de yayımlanmış – karikatürlerini yayımlayan Karikatürist Dr. Ulvi Kâzım Bey’in yaşamı hakkında maalesef yeterli bilgimiz yok. Daha önceki bir blog yazımızda değindiğimiz gibi İstanbul Seririyatı’nda Mazhar Osman tarafından yazılmış bir nekroloji olmasa birçok kişi gibi bu sanatçı doktor hakkında da belki hiç bilgimiz olmayacaktı.[1] Nekrolojisinden geç yaşında da olsa – 1942 yılındaki ölümünden iki yıl evvel – akliye ve asabiye ihtisası yaparak uzmanlığını aldığı ve ömrünün son iki yılında akliye ve asabiyeci olarak çalıştığı anlaşılıyor (Resim 1).
Ulvi Kâzım Bey – muhtemelen tıp fakültesinde öğrenciyken – İstanbul’un işgali sırasında dönemin ünlü hekimlerini ara ara tiye alan, bilinen bir figürdü. Diken (1918-1920) ve Deccal (1919) gibi dönemin mizah dergilerinde siyasi ve sosyal içerikli karikatürlerini yayımlıyordu. 1921 yılında Mazhar Osman “Ulvi Kâzım Bey meşahire ait karikatür koleksiyonu ve ilk nüshasını esatize-i tıbba ait olmak üzere neşretmiştir. Sanatkâr doktorumuzun eseri Babiali [Caddesi] karşısında Şebab İdarehanesi’nde satılmaktadır.” bilgisini vermektedir.[3] Karikatürlerini derleyip bastırdığı ve hiçbir kütüphane kataloğunda görünmeyen bu eser belki bir gün ortaya çıkar!
Kadına: Pek ki gadın, senin niren gaşınır! [4]
– Tifüse yakalanan doktor e….dir [eşşektir]
S. N. [Süleyman Numan] ölmez.[5]
Kalmadı imkânı adam olmanın/Eyleme beyhude küşiş [gayret] feylesof/Alt, üst mantıkla, coğrafya bugün/Kimse bilmez nerede ağzı, nerde [of]! [6]
[1] Cem Hakan Başaran & Fatih Artvinli, “Seririyat ve Nekrolojiler (ölümlerin ardından kaleme alınan biyografik taziyeler)”, İstanbul Seririyatı Arşivi.
[2] İstanbul Seririyatı 24, 12 (Birincikânun/Aralık 1942-Paramedikal): 69.
[3] İstanbul Seririyatı 2, 9 (1 Kânunusani 1337/Ocak 1921): ön kapak iç kısımda.
[4] İmza: Ulvi Kâzım. Deccal 1, 1(16 Kanunusani 1335): 4. Azerbaycan Türkü olan Hüseyinzade Ali Turan Bey’in muhtemelen şivesi tiye alınıyor.
[5] İmza: Ulvi Kâzım. Deccal 1, 1(16 Kanunusani 1335/16 Ocak 1919): 8. Süleyman Numan Paşa’nın aynı karikatürü daha sonra İstanbul Seririyatı’ında da yayımlanmıştır bkz “Karikatür: Üstadlarımız 6: Malta Şovalyelerinden [Süleyman Numan Paşa’nın karikatürü],” İstanbul Seririyatı 1, 6 (1 Teşrinievvel 1335/1 Ekim 1919). Birinci Dünya Harbinin ilk aylarında şark cephesinde Sarıkamış Harekatı’ndan sonra orduda şiddetli bir tifüs salgını başlamış hekimlerin birçoğu hastalığa yakalanmış, bir kısmı da ölmüştür. Hatta teftişe giden Harbiye Nezareti Sıhhiye Dairesi Reisi ve Sahra Sıhhiye Müfettiş-i Umumisi Süleyman Numan Paşa da tifüse yakalanmıştı. Kendisinin İstanbul’da verdiği bir konferans esnasında “tifüse yakalanan hekim eşektir” vecizesini söylediği dilden dile dolaşmış meşhur bir fıkradır.
[6] İmza: Ulvi Kâzım. Deccal 1, 3(30 Kanunusani 1335): 5.
[7] İmza: Ulvi Kâzım. Diken 1, 58 (24 Haziran 1336): 7.
